رشته فقه و حقوق قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین رشته از دانش‌های دینی و اسلامی است که پایه‌های آن در زمان نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) نهاده شده است و به جهت نیاز فراوان مسلمانان به احکام الهی در زندگی روزمره خود رشد و بالندگی بسیاری داشته است. این دانش تا پیش از تأسیس دانشگاه در ایران اصلی‌ترین دانش مورد توجه در حوزه‌های علمیه بوده است و هم‌اکنون نیز طلاب حوزه‌های علمیه فقه را به عنوان محوری‌ترین درس حوزوی می‌آموزند لکن این دانش با تأسیس دانشگاه، برای نخستین بار به صورت رشته دانشگاهی در سال ۱۳۱۳ در دانشکده معقول و منقول (دانشکده الهیات امروزی) دانشگاه تهران تدریس گردید. البته باید عنایت داشت که فقه دانشگاهی با فقه حوزوی در هدف‌گذاری تفاوت‌هایی دارد. فقه در حوزه‌های علمیه عمدتا با هدف مجتهدپروری و با روش‌های سنتی‌تر تدریس میشود لکن فقه دانشگاهی با توجه به محدودیت‌هایی که با آن مواجه است امکان مجتهدپروری ندارد و از این روی با هدف محقق‌پروری و با روش‌های نوین‌تر سامان یافته است.
هدف از ایجاد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی آشنایی دانشجویان با مبانی فقه امامیه، حقوق موضوعه ایران و مقایسه آن با مکتب‌های حقوقی دیگر است.
ویژگی این رشته تلفیق مناسب بین دروس تخصصی حوزوی فقهی و مباحث اصولی با دروس حقوقی مانند حقوق تجارت و حقوق تطبیقی، حقوق بین الملل، حقوق جزای عمومی واختصاصی، حقوق خانواده و….. در جهت کاربردی کردن دروس فقهی است وذاز طرف دیگر تبیین مبانی، استدلالات و تحلیل ریشه‌های فقهی مباحث حقوقی و قانونی در نظام جمهوری اسلامی ایران که برگرفته از فقه امامیه می‌باشد به خوبی محقق می‌گردد. آشنایی با قواعد فقهی و متون و منابع فقهی اصیل و معتبر شیعه، دانشجویان را با احکام فقه امامیه آشنا نموده و قدرت تحلیل واستدلال واستباط را در ایشان تقویت می‌کند.
تحقیق پیرامون مسایل جدید و مستحدثه، بررسی تحلیلی در خصوص موضوعات ومشکلات قانونی کشور، بررسی آثار جدید محققین اسلامی در زمینه آراء فقهی جدید و نیز مذاهب خمسه اسلامی به صورت مقارن وتطبیقی ، آشنایی با نظرات فقهاء اسلام در سیر وتحول تاریخی آن وجریان شناسی فقهی وحقوقی مسایل مختلف در حوزه های اجتماعی ونظامی وحکومتی و اقتصادی و خانوادگی و… از منظر فقهی. پاسخگویی به شبهات فقهی حقوقی در امور مختلف به ویژه مسایل زنان از مباحث مطرح در این رشته است.
در ارشد فقه و حقوق چه می خوانیم؟
در مقطع ارشد فقه و حقوق، دو درس فقه و اصول فقه از اصلی‌ترین مواد درسی این دوره هستند و همه مباحثی که در این مقطع تدریس میشود مانند: فقه استدلالی، فقه تطبیقی، قواعد فقهیه، آیات الاحکام و … حول این دو محور است.
منابع کنکور ارشد فقه و مبانی حقوق
دروس عمومی
دروس عمومی بین تمام گرایش‌های الهیات مشترک است و توضیحاتی که در این قسمت گفته میشود برای تمام گرایش‌های الهیات کاربرد دارد. به عبارت دیگر سازمان سنجش، هرسال عینا یک عربی و زبان برای پنج گرایش ارشد الهیات طراحی می‌کند. البته لازم به توضیح است برای درس زبان تنها ۱۵ سوال زبان عمومی مشترک است و ۱۵ سوال زبان تخصصی برای هر گرایشی، از متون تخصصی همان گرایش سوال طرح میشود و همسانی سوالات زبان الهیات به ۱۵ سوال اول برمی‌گردد.
• زبان عربی
چند سالی است که تعداد سؤالات این درس در آزمون از ۳۰سوال به ۲۰ کاهش یافته و ضریب آن ۴ است. با توجه به ضریب آن از مهمترین دروس برای رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی می‌باشد. بطور کلی تسلط به زبان عربی برای دانشجویان رشته الهیات و معارف اسلامی ضرورتی اجتناب ناپذیر است چرا که زبان اصلی در متون اسلامی مرتبط با این مباحث، زبان عربی می‌باشد. گفتنی‌ها درباره درس عربی فراوان است که بعضی از این نکته‌ها راه انسان را ده‌ها ساعت کوتاه و درصد را نیز ده‌ها درصد بیشتر و رتبه را هزاران نفر بهتر خواهد کرد.
دلایل اهمیت درس عربی:
۱. این درس ضریب ۴ داشته و در بین تمامی ضرایب، بالاترین است.
۲. به دلیل مهارتی بودن این درس و باز بودن دست طراح سوال، در طراحی آزمون، یک طراح می‌تواند از یک قاعده صرف یا نحو و یا ترکیب چند قاعده در یک تست، صدها و بلکه هزاران تست طراحی نماید. این در حالی است که در دروس تخصصی رشته‌های مختلف الهیات، این امکان برای طراح وجود ندارد.
۳. گستردگی و تنوع نمرات داوطلبان به طوری است که بر خلاف دیگر دروس که درصدها در یک بازه محدود و مشخص است، نمرات در این درس از منفی ۳۳% تا ۱۰۰% هم دیده شده است. به همین دلیل تفاوت جدی رتبه های داوطلبان با یکدیگر با تفاوت نمراتشان در همین درس ایجاد میشود.
منبع درس عربی
تست‌های درس عربی از دو بخش اصلی صرف و نحو و ترجمه تشکیل شده است. که در قسمت صرف و نحو بخشی از سوالات تجزیه ترکیب و تشکیل است و بخش دیگری سوالهای صرف و نحوی است. قسمت صرف و نحو ۱۲ تست و بخش ترجمه ۸ تست را به خود اختصاص داده است.
کتابهای زیر منابعی است که به تفکیک، برای هر بخش درس عربی قابل استفاده است:
قواعد صرف و نحو:
- درسنامه صرف و نحو عربی نوشته دکتر امیر ذوقی
- ویدیو آموزش و تست صرف و نحو مبادی العربیه ۴
ترجمه:
- تست نامه فن ترجمه عربی نوشته خانم دکتر سمیرا قنبری
- درسنامه صرف و نحو آسان دکتر حسین فرجی
دروس تخصصی
دروس تخصصی رشته فقه شامل دو درس فقه و اصول فقه است که توضیحات هر کدام در ذیل ارائه میشود:
• فقه
تعداد سؤالات این درس در آزمون ۳۰ سؤال است و ضریب آن ۴ می‌باشد و با توجه به ضریب آن از مهمترین دروس برای رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی می‌باشد. منبع این درس کتاب تحریرالروضه با ترجمه دادورزی است.
• اصول فقه
این درس در آزمون سراسری، شامل ۳۰ سؤال بوده و ضریب آن ۳ می‌باشد. کتاب اصول استنباط علامه حیدری ( ترجمه دکتر عباس زراعت و حمید مسجد سرائی) از منابع اصلی این درس می‌باشد، ولی در یکی دو سال اخیر از اصول مظفر هم سوال داده شده، اگر می‌خواهید اصول را خوب بزنید باید اصول مظفر را هم مطالعه کنید.
موقعیت شغلی رشته فقه و حقوق در ایران
از موقعیت های شغلی رشته فقه و حقوق در ایران می‌توان به وکیل دادگستری، مشاور حقوقی و کارشناس حقوقی، دفترخانه اسناد رسمی و سردفتری ازدواج و طلاق، پژوهشگر و معلم اشاره کرد.
بطور کلی دوره کارشناسی ارشد فقه و حقوق به منظور دستیابی به اهداف زیر می‌باشد :
– تربیت و تامین مربیان و مدرسان متخصص در مسائل حقوق و فقه اسلامی جهت جذب در دادگستری و سایر نهادهای مشابه مطابق با مصوبات مجلس شورای اسلامی
– تربیت و تامین محقق در زمینه مطالعات و تحقیقات اسلامی در رشته های قرآن و حدیث، تاریخ و تمدن اسلامی، حکمت و کلام اسلامی و عرفان و ادیان.
– تامین نیروی لازم و متخصص برای خدمت در رایزنیها و نمایندگیهای فرهنگی در خارج از کشور
– فراهم ساختن امکانات برای ارتقای سطح علمی و فرهنگی کارشناسان و صاحب منصبان دستگاهها و سازمانهای دولتی در زمینه مطالعات اسلامی.
– جذب داوطلبان مطالعات و تحقیقات اسلامی از کشورهای دیگر جهان
– فراهم کردن زمینه و امکانات تحصیل علوم ومعارف اسلامی برای علاقمندانی که امکان کسب این علوم و معارف در حوزه های علمیه برای آنان وجود ندارد.
انحراف معیار چیست؟
تفاوت شما با میانگین نفرات دیگر در هر یک از دروس را انحراف معیار می‌گویند. به عنوان مثال اگر میانگین زبان همه داوطلبان ۵ درصد باشد و شما زبان را ۳۰ درصد بزنید، شما ۲۵ درصد از بقیه بیشتر زده‌اید. این در حالی است که علاوه بر ۲۵ درصد، یک نمره ویژه‌ای نیز بابت فاصله زیاد شما با داوطلبان دیگر به شما تعلق خواهد گرفت.
با این حساب معلوم میشود چرا با وجود آنکه زبان ضریب ۲ دارد ولی ۱۰-۱۵ درصد آن به چه دلیل در رتبه ما تأثیر زیادی دارد.
منبع درس زبان
شمار سؤالات این درس در آزمون ۳۰ سؤال است و ضریب آن ۲ می‌باشد. همان طور که از نام آن پیداست ، تعدادی از سؤالات ، زبان عمومی و تعدادی از آنها نیز مربوط به اصطلاحات و متون تخصصی رشته الهیات است که منابع زیر برای این دو بخش پیشنهاد میشود:
۱.زبان عمومی
- کتاب تافل بارونز، چاپ قدیم بخش گرامر
- کتاب گرامر خانم ها حمیده و نسترن آستانه
- کتاب ۵۰۴ واژه ضروری
۲.زبان تخصصی
- دایره المعارف اسلام
- کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی
- تاریخ ادبیات عرب نوشته نیکسون زینولد
- ترجمه لاتین قرآن کریم
- کتاب جامع زبان تخصصی الهیات تالیف خانم دکتر پریسا عسکری سمنانی
- توضیحات: اگر وقت زیادی ندارید، سعی کنید کمی گرامر عمومی‌تان را تقویت کنید و با حفظ لغات ضروری زبان انگلیسی (مانند کتاب ۵۰۴) به بخشی از سوالات زبان پاسخ دهید. خیلی از شرکت کنندگان (حتی رتبه های برتر) اصلا زبان نمی‌زنند. هرقدر که بتوانید به سوالات زبان پاسخ درست دهید، به صورت تصاعدی از رقبای خود جلو خواهید افتاد! چه بسیارند کسانی که فقط به خاطر زبان، در دانشگاه های خوب روزانه تحصیل می کنند!
برخی از ویژگی های کتاب های عربی موسسه حافظون
- از درج نکات غیر کاربردی صرف¬نظر شده است.
- نکات قابل ادغام را با یکدیگر ترکیب شد و به‌صورت یک قانون کلی در آمده است.
- تلاش شده که در کنار نقل نکات، به بیان دلائل آنها نیز پرداخته شود تا بدین طریق به خاطر سپردن آنها آسان شود و رویکرد «حفظ نکته» کتاب مبادی تعدیل یافته و به صورتی منطق‌پذیر در آید.
- با استفاده از اَشکال و جدول بندی و رسم نمودار، نظم ذهنی بیشتری برای خواننده ایجاد شده است.
• زبان انگلیسی
زبان، خوان هفتم کنکور الهیات است. هم از نظر آخر بودن اولویت و هم از نظر سنگینی!
تعداد کسانی که جسارت می‌کنند و زبان کنکور را سفید نمی‌گذارند کمتر از ۱۰ درصد داوطلبان است. جالب است بدانید در نمره نهائی هر داوطلب علاوه بر ضریب‌هائی که برای هر درس اعمال میشود، پارامتری بنام «انحراف معیار» نیز بسیار تعیین کننده است.
منبع پیشنهادی برای مطالعه رشته فقه و حقوق
مطالعه کتاب مبادی‌العربیه، به دلیل تجمیع فهرست‌گونه انواع و اقسام قواعد ریز و درشت به صورت نکته نکته، موجب انبار شدن انبوهی از اطلاعات در ذهن دانشجو می¬شود؛ بی آنکه بتواند از آن¬ها در جای مورد نیاز استفاده نماید. لذا معمولاً دانشجویانی که برای درس عربی به مطالعه و حفظ این کتاب بسنده می-کنند، در آزمون نه تنها موفقیت چندانی ندارند، بلکه به دلیل در هم‌آمیختگی ذهنی، تست‌ها را نادرست پاسخ داده و نهایتاً درصد منفی کسب می¬کنند. این دانشجویان از این نکته غفلت کرده‌اند که پدیده زبان پیش از آنکه یک علم باشد، یک «مهارت و فن» است. لذا کسی نمی¬تواند با به خاطر سپردن قواعد و ضوابط و همچنین واژگان یک زبان مدعی شود که آن زبان را فرا گرفته است. بلکه باید از طریق تمرین و ممارست فراوان، آن قواعد و لغات را اولاً به‌صورت ملکه ذهنی خود درآورد و ثانیاً بتواند در کوتاهترین زمان، آنها را بازیابی کرده و با یکدیگر ترکیب نموده و جملات مورد نظر خود را بسازد. قواعد صرف و نحو نیز جز با تمرین زیاد و ملکه سازی، در کنکور قابل استفاده نخواهند بود. چرا که داوطلب باید بتواند در جملاتِ تست¬های کنکور، یک یا چند قاعدۀ به کار رفته در آن تست را در چند ثانیه تشخیص داده و سپس آنها را بهکار گرفته و پاسخ صحیح را انتخاب کند.
برای رفع این مشکلات بهتر است از یک منبع واحد و در عین حال کاربردی و دقیق، مطالعه‌تان را آغاز کنید؛ بهترین جزواتی که شما را از سایر منابع بی‌نیاز می‌کند، توسط موسسه آموزشی حافظون تالیف شده است. موسسه حافظون برای درس عربی سه کتاب تدارک دیده است که شامل صرف و نحو، تست صرف و نحو و فن ترجمه میشود.