دانشجویان در دوره دکتری علوم قرآن و حدیث (۳۶ واحد شامل ۱۸ واحد دروس نظری و ۱۸ واحد رساله) می‌گذرانند؛ البته در دانشگاه‌های مختلف ممکن است به تناسب در تعداد واحدها، تفاوت ناچیزی وجود داشته باشد.
آینده شغلی دکتری رشته قرآن و حدیث
فارغ‌التحصیل رشته علوم حدیث می‌تواند به عنوان کارشناس علوم اسلامی در دوایر دولتی مشغول به کار شود و اگر به زبان انگلیسی نیز مسلط باشد، می‌تواند به عنوان رایزن فرهنگی ایران در کشورهای دیگر، مبلغ اسلام و اصول اسلامی گردد و در صورت ادامه تحصیل و کسب مدارج بالاتر به عنوان استاد در دانشگاه‌های داخل یا خارج از کشور فعالیت نماید، چون در حال حاضر بعضی از دانشگاه‌های خارج از کشور مثل دانشگاه اردن یا لبنان علاقه‌مند به جذب متخصص علوم حدیث شیعه از کشور ایران هستند.
معرفی دانشگاه ها و اساتید
دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، دانشگاه تهران پردیس فارابی قم، الزهرا (ویژه خواهران)، دانشگاه قم، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه کاشان، دانشگاه اصفهان، دانشگاه یزد، دانشگاه آیت الله حائری میبد دانشگاه‌هایی هستند که این رشته را به صورت روزانه ارائه می‌کنند.
و دانشگاه‌های غیر انتفاعی مثل دانشگاه امام صادق، دانشکده اصول الدین واحد تهران و قم، دانشگاه قرآن و حدیث دانشگاه‌های غیر انتفاعی هستند. البته نباید خیلی روی دانشگاه امام صادق حساب باز کنید چون پذیرش در این دانشگاه خیلی سخت است و همان تعداد محدود را هم معمولا از دانشجویان خودشان پذیرش می‌کنند.
گرایش های دکتری علوم قرآن و حدیث
- علوم قرآن و حدیث
- علوم و معارف نهج البلاغه
- تفسیر تطبیقی
منابع کنکور علوم رشته قرآن و حدیث
• عمومی
بخش عمومی آزمون دکتری؛ کم‌ضریب اما سرنوشت‌ساز است. از سال 1390 که آزمون دکتری قدم به عرصه وجود گذاشت دروس زبان و استعداد تحصیلی به عنوان بخش عمومی همراه همیشگی این آزمون بوده‌اند. متأسفانه عناوین این دروس و ضرایب به ظاهر پایین آنها باعث شده است تا بسیاری از داوطلبان خود را برای بخش عمومی آماده نکنند و نتوانند درصد مناسبی در این دروس کسب نمایند. غافل از این که در بسیاری مواقع بر اثر دشواری یا سهولت بالای سوالات تخصصی (و یکسان شدن درصد داوطلبان در این دروس) این بخش عمومی بوده که تکلیف سرنوشت داوطلبان را مشخص کرده است.
- زبان انگلیسی
درس زبان شامل 30 سوال است که طیق آخرین تغییرات کنکور دکتری، فقط زبان عمومی است. بنابراین مثل درس استعداد، بین تمامی رشته‌های علوم انسانی (غیر از ادبیات عرب) مشترک است. به نظر می رسد مثل سال های گذشته آزمون عمومی زبان انگلیسی بشدت شبیه آزمون زبان ارشد باشد. یعنی تعدادی تست لغت از بانک سوالات سازمان سنجش و تعدادی هم تست گرامر و درک مطلب و…
اما برای پاسخگویی به سوالات زبان در جلسه مصاحبه، لازم است زبان تخصصی‌تان را تقویت کنید.
- زبان عمومی:
- کتاب تافل بارونز، چاپ قدیم بخش گرامر
- درسنامه گرامر زبان انگلیسی ارشد و دکتری نوشته حمیده و نسترن آستانه
- تست‌نامه گرامر زبان انگلیسی ارشد و دکتری نوشته حمیده و نسترن آستانه
- کتاب ۵۰۴ واژه ضروری
- زبان تخصصی:
- تست نامه لغات زبان انگلیسی ارشد و دکتری نوشنه نسترن حسینخانی
- دایره المعارف اسلام بخش A
- کتاب شیعه در اسلام علامه طباطبایی
- زبان تخصصی رشته علوم قرآن و حدیث (الهیات)، انتشارات سمت
- تاریخ ادبیات عرب نوشته نیکسون زینولد
- استعداد تحصیلی
از سال 90، استعداد نیز پا به دفترچه سؤالات کنکور گذاشت. با کمی مطالعه و آشنا شدن با سبک تست های کنکور و پیدا کردن لِم آنها، همه می توانند به یک نمره خوبی از استعداد دست یابند ام درس استعداد را نباید برای شب امتحان گذاشت. کتابهای خوبی برای درس استعداد تالیف شده که خواندن کتاب استعداد تحصیلی موجود در فروشگاه حافظون کفایت می‌کند.
- زبان عربی
مبادی العربیه، قسمت صرف و نحو؛ نوشته رشید شرتونی
شرح مبادی العربیه؛ نوشته استاد علی حسینی یا دکتر خورسندی و دکتر مسجد سرایی
فن ترجمه یحیی معروف؛ انتشارات سمت
فن ترجمه رضا ناظمیان؛ انتشارات سمت
درس عربی دکتری برای رشته قرآن به نسبت سایر گرایش‌های الهیات به مراتب دشوارتر است به دلیل اینکه تنها گرایشی است که تعداد سوالهای عربی آن 20 تست است. در حال‌که در سایر گرایش‌ها سوالات عربی مشترک و 30 تست می‌باشد. می‌توان گفت سازمان سنجش دو نوع سوال عربی طرح می‌کند. یک دسته برای متقاضیان دکتری قرآن و حدیث و یک دسته برای تمامی گرایش‌ها یعنی علوم قرآنی‌ها یک کفه‌ی ترازو و دیگران کفه‌ی دیگرش.
وقتی تعداد تست‌ها کاهش می‌یابد دشواری سوالات و تستهای ترکیبی بیشتر می‌شود. و دانشجویان باید خود را برای تست‌هایی که همزمان چندین نکته‌ی صرف و نحوی را از آنها بخواهد آماده کنند. برای سوالات ترجمه هم علاوه بر آشنایی با فنون ترجمه با خوانش متن و افزایش دایره لغت می‌توان نتیجه لازم را کسب کرد.
علوم قرآنی:
البیان آیت الله خویی (مباحث نسخ، اعجاز و تحریف)
علوم قرآنی آیت الله معرفت، جلد سبز رنگ
الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ترجمه محمود دشتی (سه جلد)
(بیشترین سوالات دکتری تا به حال از مجاز، استعاره، ادوات اتقان۲، ایجاز و اطناب، خبر و انشا بوده است)
تاریخ قرآن، دکتر حجتی
- علوم حدیث
تاریخ عمومی حدیث، دکتر مجید معارف
مقدمه معجم الرجال الحدیث، آیت الله خویی، ترجمه آقای فقهی زاده با عنوان درآمدی بر علم رجال
سه مقاله آخر کتاب تلخیص مقباس الهدایه
علم الحدیث و درایه الحدیث، کاظم شانه چی
درایه الحدیث، شادی نفیسی
علوم حدیث و اصطلاحات آن، دکتر صبحی صالح
وضع و نقد حدیث؛ عبدالهادی مسعودی
- تفسیر
در مقطع دکتری بیشترین سوالات تفسیر، معمولا از سوره آل عمران از دو تفسیر مجمع البیان و المیزان طرح می‌شود (با تاکید بر المیزان).
سوره های انسان، طارق، اعلی، علق از المیزان و مجمع البیان
بقیه سوره‌های کارشناسی ارشد از المیزان و مجمع البیان
التفسیر و المفسرون آیت الله معرفت
تاریخ تفسیر جلالیان (منبع کمک آموزشی)
توصیه های مهم برای مصاحبه دکتری قرآن و حدیث
نوع پوشش، حجاب، کلام، برخورد و … نیز بعضا در مصاحبه و قضاوت اساتید موثر است. آقایان حتما از کت شلوار استفاده کنند.
تسلط روی پایان نامه و آماه کردن توضیح حداقل 10 دقیقه ای در رابطه با آن تسلط به متن خوانی عربی توصیه موکد روی کتابهای مجمع البیان، امالی سید مرتضی، اگر سوالی را جواب ندادید، اصلا ناامید نشوید. تمامی افراد حتی رتبه 1هم به تمامی سوالات مصاحبه پاسخ نمی‌دهند. پس امید خود را تا آخرین سوال حفظ کنید.
قبل از ورود به مصاحبه از اعضای هیات علمی آن دانشگاه و تخصص و زمینه‌های کاریشان اطلاعات کسب کنید. در مصاحبه از شما در مورد زمینه‌های پژوهشی مورد علاقه‌تان سوال می‌کنند .ترجیحا زمینه‌های مورد نظر اساتید را پیشنهاد کنید.
در خواندن منابع بیشتر به کلیات بپردازید تا جزئیات. مثلا بطور کلی در حدیث چند بحث اصلی وجود دارد مثل ملاک صحت خبر نزد قدما و متاخربن، اصطلاحات حدیثی، کتب اربعه شیعی و سته سنی، ویژگی‌ها و معایب، شروح معتبر، اصحاب اجماع، اصول اربعمئه، نقل و نگارش حدیث، کتب متاخر حدیث و …
پس کلیات را بخوانید، دانشجوی دکتری باید تمام وقت باشد و کار دائم نداشته باشد. ممکن است این را از شما سوال کنند.
حتی اگر چیزهایی دارید که امتیاز ندارد با خودتان ببرید تا دید اساتید نسبت به شما بازتر شود.
تحت هیچ شرایطی در مصاحبه از کوره در نروید. حتی اگر حرف‌ها و نظرات علمی شما را رد کردند. در این حالت دائم محترمانه و بصورت علمی با آنها بحث کنید. تا جایی که می‌شود تحلیل کنید و اصلا کم نیاورید. قدرت تحلیل شما خیلی مهم است.
یکی دو دانشگاه را هدف قرار بدهید و بقیه دانشگاه ها فقط منابع مشترکشان را بخوانید.
اگر هیات علمی شدن برایتان مهم است، فقط به دانشگاه‌های مطرح مثل تهران، تربیت مدرس، اصفهان، علامه طباطبایی، مشهد و امام صادق فکر کنید.
تا جایی که ممکن است به پیام نور، غیر انتفاعی‌ها و پردیس‌ها فکر نکنید.
در صورتی که بیش از 5 اولویت را آوردید حتما 3 تا دانشگاه قوی، یک ضعیف و یک متوسط را برای مصاحبه بروید.
انتخاب رشته دکتری قرآن و حدیث
انتخاب رشته آزمون دکتری را با انتخاب رشته آزمون ارشد اشتباه نگیرید. در آزمون ارشد رتبه خوبتان ضامن قبولی شما در دانشگاه بود اما اینجا رتبه خوب فقط نصف راه را رفته. نصف دیگر را مصاحبه مشخص می‌کند. در آزمون ارشد اگر مثلاً شما رتبه 10 داشتید، مطمئن بودید که یکی از اولویتهای اول یا دومتان را قبول می‌شوید اما اینجا اینطور نیست. پس در انتخاب دقت کنید.
قبل از انتخاب خود را محک بزنید. چقدر سابقه پژوهشی دارید؟ چند مقاله نوشته‌اید؟ سابقه آموزشی چطور؟ چند سال تدریس کرده‌اید و کجاها؟ چقدر بر مباحث مسلطید؟ می‌توانید در مصاحبه علمی به اکثر سوالات پاسخ دهید؟ اگر وضعتان زیاد خوب نیست، دانشگاه‌های مطرح را رها کنید. چرا که رقیبان سرسختی در این دانشگاه‌ها انتظار شما را می‌کشند!
البته وضع به این سختی‌ها هم نیست! خیلی‌ها تازه از دوره ارشد فارغ شده‌اند و سابقه پژوهشی و آموزشی چندانی ندارند. زیاد نترسید. کافی است از همین الان شروع کنید و مباحث را دوره کنید. استادها تحت تأثیر دانشجویی قرار می‌گیرند که حسابی بر مباحث مسلط است. سعی کنید تحت تأثیرشان قرار دهید!
حساب شده انتخاب کنید. دانشگاه ها تقریباً تا سه چهار پنج برابر ظرفیت به مصاحبه دعوت کنند. ظرفیت دانشگاه را نگاه کنید. سطحش را بسنجید و حساب کنید تا رتبه چند به مصاحبه دعوت می‌کند. طبق تجربه‌های سالهای پیشین اگر رتبه فرد زیر 30 باشد، امید قبولی وی در دانشگاه‌های واقع در تهران، مانند دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس بسیار زیاد است. البته به شرط داشتن رزومه خوب و مقالات متعدد. همچنین تا رتبه 40 توانسته‌اند به صورت شبانه در دانشگاه تهران قبول شوند. برای دانشگاه‌هایی مثل فردوسی تا رتبه 100 را می توان به صورت شبانه انتظار قبولی داشت. البته سال گذشته با رتبه 100 هم توانسته‌اند روزانه دانشگاه کاشان پذیرفته شوند.
از کجا آغاز کنیم؟
توصیه موکد برای کسب رتبه برتر در کنکور دکتری، سرمایه گذاری روی درس عربی است. دلیل این امر ثبات یکسان سوالات عربی از ابتدای شروع کنکور دکتری(90) تا به حال است. رتبه‌های تک رقمی کنکور دکتری چند سال اخیر همگی عربی بسیار قوی ای داشته اند. همچنین لازم است که تاکید بسیاری روی کتاب البیان و مقالات اعجاز دکتر پهلوان در درس علوم قرآن شود. امکان کسب تا درصد 80 در درس علوم قرآن وجود دارد.
