هفت آسمان ، کتاب های آموزشی پیش دبستان

هفت آسمان، مجموعه ی هفتگانه ی کتابهای آموزشی مقطع پیش دبستان است که بر خلاف بسیاری از تألیفات رایج، 8 سال تجربه میدانی را پشت سر گذاشته و نتایج ایده ها و آرمان های مطلوب خود را در میدان عمل نیز آزموده و هر سال متناسب آنچه در کلاسها گذشته، اصلاحاتی در آن صورت گرفته است.

تمرکز اصلی کتاب های آموزشی هفت آسمان ، افزایش مهارت ها و توانمندی های فکری نو آموزان است. این همان کاری است که معمولاً کاردرمانگرها در حوزه ای خاص با کودکی خاص انجام می دهند.

در حالی که هفت آسمان تلاش کرده است اینگونه مهارت های مربوط به استعداد تحصیلی را در سن پیش از دبستان به نوآموزان یاد دهد.

چنانچه نتایج آزمون های ورودی کلاس اول دبستان آیات دانش آموزانی که پیش دبستان خود را در مدرسه آیات یا دیگر مراکزی که کتب هفت آسمان را تدریس می کنند، به طرز چشمگیری بهتر از دانش آموزانی است که پیش دبستانی خود را در مراکز دیگر پشت سر گذاشته اند.

ساختار مجموعه کتاب های هفت آسمان

کتاب های هفت آسمان همان طور که از نامش پیداست، یک مجموعه هفت جلدی است که برای مقطع پیش دبستان بچه ها در نظر گرفته شده است.

این کتاب ها برای 7 ماه خالص آموزشی مقطع پیش دبستان طراحی شده که هر جلد آن برای یک ماه است.

از آن جا که داشتن همزمان چند کتاب آموزشی برای نوآموزان پیش دبستان و حتی مربیان و والدین آنها کمی گیج کننده بوده و موجب بی نظمی بعضی مربیان پیش-دبستان بوده است، ساختار کتاب طوری طراحی شده که هر صفحه از کتاب، معادل یک ساعت درسی در طول هفته است. بدین صورت که فرضاً اگر هفته را پنج روز و هر روز را سه زنگ آموزشی خالص در نظر بگیریم، برای یک هفته 15 طرح درس جامع طراحی شده و

برنامه هفتگی دانش آموز در ساختار کتاب لحاظ شده است

در واقع ساختار کتاب، خود به خود حاوی یک برنامه ی هفتگی منسجم و کامل است به طوری که در طول هفته هر دانش آموز یک بار یک واحد درسی را دارد.

محتوای آموزشی هفت آسمان شامل 15 عنوان درس است که برای سه جلسه در پنج روز هفته برنامه ریزی شده است. یعنی هر دانش آموز یک عنوان درس را در طول هفته فقط یک بار مرور می کند.

این کار به ظاهر ساده نقش به سزایی در نظم فکری معلم، آرامش او، تکراری نشده کارها برای بچه ها و در مجموع بهبود کیفیت آموزشی ایفا می کند.

معرفی درس های کتاب هفت آسمان :

1- آیات من

ما معتقدیم:

1- قرآن کتاب خداوند برای تربیت همه انسانهاست. و هر فردی بسته به میزان درک خود، می تواند و بلکه باید از این دریای رحمت الهی بهره بَرَد. بنابراین باور داریم کتاب خداوند حتماً برای کودکان نیز نیز پیامهایی دارد.

2- از طرفی به تعبیر ائمه هدی (ع) خیری در قرآن خواندن بدون فهم و تدبر و عمل و… وجود ندارد.

بنابراین ما فکر می کنیم باید آیات گزیدۀ مفید برای کودکان را گزینش کرده و با یک طرح درس کاربردی، آنها را هم به کودکان آموزش داده و هم پروش آنها را مبتنی بر آن آیات ساماندهی کنیم.

2- نقاش باشی

فواید کلی نقاشی در بچه ها:

1- ابراز احساسات درونی و برون ریزی آنها

2- هوش بصری

3- خلاقیت

4- اعتماد به نفس

5- آرامش و کاهش اضطراب

6- آشنایی با انواع خطوط، اشکال هندسی،رنگ ها و…

7- دست ورزی و مهارتهای ظریف حرکتی و تقویت عضلات دست

8- یاد گرفتن نحوه صحیح مداد دست گرفتن و آماده شدن برای نوشتن

9- هماهنگی ذهن با چشم و دست

10- فعال و هماهنگ شدن دو نیم کره مغز ، راست برای احساسات و چپ برای تفکر منطقی

11- حل مسئله و تصمیم گیری و مبارزه با تردیدها

12- رشد حواس کودک

 

انواع نقاشی ها در کتاب هفت آسمان که به اهداف مختلف طراحی شده اند:

1- نقاشی مرحله ای

اهداف:

تقویت فرمان پذیری

نظم فکری

دقت دیداری

مفهوم توالی

2- نقاشی با اشکال هندسی

تقویت تخیل نوآموز

آشنایی با اشکال هندسی

تقویت دقت بصری

3- تکمیل نقاشی

تقویت تخیل

تقویت خلاقیت و آفرینش

4- رنگامیزی

آشنایی با رنگ ها

حظ بصری

دست ورزی

5- نقاشی با ابزارهای متنوع

خلاقیت

دست ورزی

گسترش فکر

6- نقاشی خلاق

از نامش پیداست

3- خودتو بشناس

از جمله طرح های غیر رایج در آموزش های پیش دبستان است.

به هوش درون فردی

علت:

اهمیت خودشناسی در کل رفتارهای زندگی

فواید خودشناسی در پیش دبستان:

دیدن خودشون از بیرون، به کنترل احساساتشون کمک می کنه.

به خانواده ها هم در تربیت بچه ها کمک می کند. مثلا راهکار می دهد.

موضوعات:

1- شادی

2- خشم

3- غم

4- ترس

و سایر احساسات را بشناسند

4- ببین و بگو

5- دست ورزی

6- بازی با کلمات

7- گفتگو

8- زرنگ باشی

9- بازی و ریاضی

10- فکر بکر

11- بازی و تجربه

12- راه و چاه

13- شطرنجی

14- قصه های عکس ها

15- کاردستی

 

داستان تألیف هفت آسمان:

در سالهای نه چندان دور، که مبتلای تأسیس مدرسه شدیم، به دنبال پیدا کردن برنامه ی آموزشی مطلوب برای مقطع پیش دبستان، به مراکز مختلف مراجعه کردیم. بیشتر مجموعه های فعال در این حوزه، تابع رویکردی عمومی و رایج بودند که هدفش انتقال داده های کارآمد برای این سن بود. اما ما در مدرسه با بچه ها مسائلی داشتیم که در همان روزهای نخست، سکه ی این رویکرد را برایمان کم رونق کرد. بخشی از این مسائل عبارت بودند از:

اول:

اول مسألۀ این شیوه آموزش آن بود که علیرغم تلاش گردآورندگان این گونه «واحد کار»ها بر مفید بودن شان، اغلب آنها به دلیل کاربردی نبودن شان در زندگی روزمره بچه ها، خیلی زود فراموش شده و برای همیشه در طبقات بایگانی  حافظه  شان ذخیره می شد.

حفظ کردن سوره های کوچک قرآن کریم، انبوهی از شعرها، مفاهیم علوم، مشاغل، علائم، یادگیری نشانه های الفبا و حتی آموزش زبان انگلیسی و… که در بعضی پیش دبستان ها رایج است، صرف نظر از آنکه فرصت را برای فعالیت های کارآمدتر و ماندگارتر می گیرد، به دلیل عدم استفادۀ دائمی بچه ها از آن داده ها، در کمترین زمان فراموش می شدند.

دوم:

گزارشات معلمان دبستان و همچنین مشاهدات عینی ما از دانش آموزان مدرسه مان حکایت از آن داشت که بچه ها از مشکلات زیر بنایی مهمتری رنج می بردند که به دلیل حجم بالای محتوای درسی  در طول دوران تحصیل در مدرسه، معمولاً فرصت اصلاح-شان فراهم نمی شود. مشکلاتی که به نوعی مادرِ مشکلات درسی، رفتاری و ارتباطی بچه ها در آینده بوده و موجب عقب ماندگی های کلّیِ آموزشی و اجتماعی آنها در سالهای آتی می شوند.

مسائلی چون توجه و تمرکز، حل مسأله، حافظه های دیداری و شنیداری، هوش فضایی، نظم فکری و تفکر همگرا، خلاقیت و تفکر واگرا، هوش هیجانی اعم از درون فردی (مانند شناخت و کنترل احساسات) یا برون فردی (مانند دوست یابی و سایر مهارت های اجتماعی)، فن بیان، تلفظ و اداء صامت ها و مصوت ها، سرعت فعالیت های ذهنی، دست ورزی، رفتارهای مناسب اخلاقی مانند همدلی و… که همگی شان از جنس مهارت آموزی بوده و نه یادگیریِ حافظه محور؛ متأسفانه بیشتر این مقوله ها در نظام مسائل آموزش های رسمی ما جای معتنابهی ندارند.

سوم:

و از این دو چالش مهمتر، عنصر زمان است. روزهای پیش دبستان آخرین فرصت برای اصلاح بعضی اختلالات و ارتقاء بعضی مهارت هاست. زمانی طلایی  که صرف کارهایی آهنی می شود. روانشناسان کودک خصوصاً متخصصان حوزه ی یادگیری و همچنین کاردرمان گرها می گویند بیشتر قالب ها و ساختارهای ذهنی کودک در سنین قبل از هفت سال بسته شده و از آن پس هوش بچه ها حداکثر در همان قالبِ شکل گرفته قبلی توسعه می یابد و تغییر ساختار عمده ای نخواهد داشت.

به همین دلیل است که بعضی از اختلالات یادگیری و مهارتی بچه ها (مانند لکنت زبان و…) اگر پیش از دبستان اصلاح نشود، پس از آن بسیار مشکل یا محال خواهند بود. متأسفانه این اختلالات بچه ها که می توانست در پیش  از دبستان به راحتی حل شوند، در سالهای بعد زمینه ساز ناتوانی-های ذهنی و به تبع آن ضعف درسی و در نهایت شکل گیری خودانگاره های منفی همیشگی در کودک شوند.

چهارم:

مشکل دیگر در پیش دبستان ها تعدد کتاب های آموزشی بود که مشکلاتی را برای معلمان و متربیان پدید می آورد:

1- مشکل تر شدن برنامه ریزی آموزشی برای معلمان، چنانچه یا معلم باید وقت بسیار زیادی را قبل از شروع دوره، برای برنامه ریزی زنگ به زنگ سال آتی مصروف می داشت که البته عموماً این برنامه ریزی نیز در طول سال دستخوش تغییرات می شد.

2- مشکل دیگر سردرگمی دانش آموزان پیش دبستان و مشکل بودن کار با چند کتاب

3- آسیب دیدن کتابها در طول یک سال

این هم مشکل چهارمی بود که در نوع بسیاری از پیش دبستان ها وجود داشت

(سیال بودن زیاد فعالیت های مربیان و مشکل در برنامه ریزی فعالیت های بچه ها بود. چنانچه معلم و نوآموز در انبوه کار و فعالیت و برنامه گم می شدند)

به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم در پیش دبستان:

– به جای آن که روی انباشت اطلاعات عمومیِ ناکارآمد در حافظه بچه ها سرمایه گذاری کنیم، آنها را به سمت کسب مهارت ببریم.

– به جای آنکه این مقطع را آموزشی ببینیم، پرورشی بشماریم.

– به جای آنکه فربه ی اطلاعاتشان کنیم، چابکِ اندیشیدن شان کنیم.

– به جای آنکه به توسعه ی سریع و زودبازدهِ کمّی آنها بیندیشیم، به رشد عمیق، کیفی و همه جانبه شان فکر کنیم.

– به جای آن که ماهی به دست شان دهیم، ماهیگیری به آنها بیاموزیم و بلکه بافتن تور ماهی گیری!

– به جای آنکه رفتارهایشان را اصلاح کنیم، احساسات و اندیشه هایشان را ارتقاء بخشیم و امید داشته باشیم که رفتارهایشان در سایۀ این تغییرِ گرایش و اندیشه، خودبخود اصلاح بشوند.

– به جای آنکه الفبا یادشان دهیم، گوش هایشان را برای شنیدن صداها و چشم-هایشان را برای یادگیری تصاویر علائم الفبا که در سال بعد می آموزند، تیز کنیم.

– به جای آنکه دانش ریاضی به آنها بدهیم، بنیادهای ریاضیشان مانند نظم فکری، هوش فضایی، قدرت استنتاج و حل مسأله و… را بهبود بخشیم.

– به جای آن که بچه هایی نمایشی تربیت کنیم که بتوانند در جمع های فامیل و دوستان خانوادگی، شعرهای از بر کرده شان را طوطی وار بخوانند، فن بیان شان را رشد دهیم تا بتوانند خوب سخن گفته و از قِبَل آن، کلیۀ تعاملاتشان ارتقاء یابد.

– به جای آنکه واحد کارهای کم کاربرد را به آنها بیاموزیم، مهارت های اجتماعی و ارتباطی شان را ارتقاء بخشیم.

– به جای تمرکز بر یکی دو جنبۀ هوش، تلاش کنیم هوشهای دهگانه، ساحتهای ششگانه و رشدهای متنوع را در طرح درسهایشان ملحوظ داریم.

– به جای آنکه آنها را مجبور به حفظ سوره های قرآن کریم کنیم که در کوتاهترین زمان آنها را از خاطر بَرند، ایشان را در فرایندی جذاب و داستان گونه، با گزیده هایی از آیات کاربردی قرآن کریم (آیات الاطفال) آشنا کنیم که قرآن را مانند لقمه هایی کوچک و خوشمزه به جان شان بنوشانند، بفهمند، باور کرده و از همین سن عمل کنند.

– به جای آشنایی شناسنامه ای با ائمه اطهار (س) آنها را در قالب داستانهایی شیرین با سیره عملی و اخلاق کریمانه آن بزرگواران آشنا کنیم.

و خلاصه این که در یک کلام، به جای افزودن چیزی به بچه ها، خود آنها را توانمندتر و ظرفشان را بزرگ تر کنیم.